Op 11 oktober 2019 heeft de Hoge Raad een interessant arrest gewezen over de vraag of een kennisgeving na een bezwaar als schriftelijke beslissing heeft te gelden. Het antwoord op deze vraag is ook van belang voor de vraag of in een concreet geval rechtstreeks beroep kan worden ingesteld. En wellicht kan ook een vergoeding in de vorm van een dwangsom worden gevorderd.

Het komt regelmatig voor dat een beslissing na een ingediend bezwaar enige tijd uitblijft. De wetgever heeft voor belastingplichtigen mogelijkheden gecreëerd om trage besluitvorming door een bestuursorgaan, waaronder de Inspecteur, tegen te gaan. Deze maatregelen komen in het kort op het volgende neer. Nadat de belastingplichtige een bezwaar heeft ingediend, rust op de Inspecteur de verplichting om binnen een bepaalde termijn, in beginsel 6 weken, een beslissing te nemen. Indien de Inspecteur niet of niet tijdig een beslissing op bezwaar neemt wordt dit een fictieve weigering genoemd. Belastingplichtigen die geconfronteerd worden met een Inspecteur die niet of niet tijdig beslist hebben de mogelijkheid om: rechtstreeks beroep in te stellen; en/ of van de Inspecteur een vergoeding in de vorm van een dwangsom vorderen. Echter, voordat de belastingplichtige deze maatregelen kan nemen, dient deze de Inspecteur eerst schriftelijk in gebreke te stellen. Na de ingebrekestelling krijgt de Inspecteur nog twee weken de tijd om alsnog een beslissing te nemen. Een kennisgeving van de inspecteur, moet echter niet als een beslissing aangemerkt, aldus het arrest van de Hoge Raad op 11 oktober 2019, ECLI:NL:HR:2019:1574. Wanneer rechtstreeks beroep mogelijk? Het (tijdelijk) uitblijven van een beslissing op bezwaar geldt zoals beschreven als een fictieve weigering waartegen, nadat twee weken sinds de ingebrekestelling ongebruikt zijn verstreken, rechtstreeks beroep kan worden ingesteld. De rechter kan vervolgens beoordelen of de niet tijdig genomen beslissing rechtmatig is. Ook kan via de rechter getracht worden om een beslissing van de Inspecteur af te dwingen. Als het beroep vanwege het niet tijdig beslissen gegrond is en tijdens de behandeling van het beroep de Inspecteur nog steeds geen beslissing heeft genomen kan aan de rechter ook verzocht worden om aan zijn uitspraak een dwangsom te verbinden als de Inspecteur niet binnen een bepaalde termijn van in beginsel twee weken na de datum van de uitspraak van de rechtbank alsnog een beslissing neemt. Uit artikel 8:55d lid 2 Awb volgt dat de hoogte van deze door de rechter op te leggen dwangsom dan niet gelimiteerd is. Uit artikel 8:55d lid 3 Awb volgt dat de rechter afhankelijk van de omstandigheden van het geval ook de ruimte heeft om een afwijkende termijn te bepalen waarbinnen alsnog een beslissing moet worden genomen en kan bovendien een andere voorziening treffen. Dat een beroep tegen het niet tijdig nemen van een beslissing aanhangig is ontslaat de Inspecteur niet van zijn verplichting om een beslissing te nemen. Wanneer bestaat recht op dwangsom? Als na de ingebrekestelling twee weken zijn verstreken en een beslissing van de Inspecteur nog steeds uitblijft heeft de belastingplichtige automatisch recht op een vergoeding in de vorm van een dwangsom. De hoogte van deze dwangsom is wel in de wet geregeld. Het recht op een dwangsom geldt voor elke dag dat de beslistermijn, rekening houdend met de twee weken na de ingebrekestelling, wordt overschreden met een maximum van 42 dagen. Artikel 4:17 lid 2 Awb schrijft voor dat de eerste 14 dagen de te verbeuren dwangsom € 23 per dag bedraagt, de tweede 14 dagen bedraagt deze € 35 per dag en vervolgens € 45 per dag. Dit maakt dat de maximaal door de Inspecteur te verbeuren dwangsom € 1.442 bedraagt (bedragen 2019). Voor alle duidelijkheid: het instellen van beroep tegen het niet tijdig nemen van een beslissing schort het recht op een dwangsom niet op. Kennisgeving is geen beslissing op bezwaar, aldus Hoge Raad In een casus waar de Hoge Raad op 11 oktober 2019, ECLI:NL:HR:2019:1574, een oordeel over velde kwam de vraag naar voren of een kennisgeving heeft te gelden als een beslissing op bezwaar. Het antwoord op deze vraag is dus van groot belang voor de vraag of recht bestaat op het rechtstreeks instellen van beroep en/of een vergoeding in de vorm van een dwangsom vanwege het niet tijdig nemen van een beslissing. In deze zaak kreeg de belastingplichtige een naheffingsaanslag omzetbelasting met verzuimboete opgelegd. De belastingplichtige besloot na de naheffingsaanslag ontvangen te hebben toch maar een aangifte in te dienen. Deze aangifte van de belastingplichtige moet als bezwaar worden gezien tegen de naheffingsaanslag. Vervolgens ontving de belastingplichtige enige tijd later een kennisgeving waarin de omzetbelasting werd verminderd; dit leidde tot een teruggaaf van omzetbelasting. Een schriftelijke beslissing op het bezwaar bleef uit waarna de belastingplichtige enkele maanden later de Inspecteur in gebreke stelde vanwege het niet tijdig nemen van een beslissing op zijn bezwaar en verzocht een vergoeding conform de wettelijke dwangsomregeling. Hoewel de rechtbank oordeelde dat de kennisgeving had te gelden als een uitspraak op bezwaar vond het Hof dit niet, zodat de belastingplichtige gelijk kreeg. De staatssecretaris besloot in cassatie te gaan bij de Hoge Raad. De Hoge Raad oordeelde op 11 oktober 2019 echter dat het Hof het goed zag en dat de kennisgeving niet heeft te gelden als een beslissing op bezwaar. De Hoge Raad overwoog dat voor de vraag wanneer een schriftelijke mededeling van de Inspecteur aan de belastingplichtige als een beslissing op het door die belastingplichtige gemaakte bezwaar moet worden aangemerkt het erop aan komt of die mededeling duidelijk maakt dat de Inspecteur op het bezwaarschrift heeft beslist. Als daardoor een einde is gekomen aan de bezwaarfase dan heeft die schriftelijke mededeling te gelden als een beslissing op het bezwaar. De enkele schriftelijke kennisgeving van een vermindering van een belastingaanslag en/of een boete ook al is dit na een daartegen ingestelde bezwaar, gedaan betekent niet dat daarmee sprake is van een beslissing op bezwaar. Dit is ook niet het geval indien met de door de Inspecteur verleende vermindering volledig aan het bezwaar wordt tegemoet gekomen. Belang voor de praktijk Als de Inspecteur, nadat bezwaar is ingesteld, met een schriftelijke mededeling komt dat aan het bezwaar wordt tegemoetgekomen, betekent dit niet automatisch dat sprake is van een beslissing op bezwaar. Het gaat er immers om of de Inspecteur met die schriftelijke mededeling duidelijk maakt dat deze op het bezwaar heeft beslist en er een einde aan de bezwaarfase is gekomen. Als dit niet uit die schriftelijke mededeling blijkt dan staat het de belastingplichtige in beginsel vrij om rechtstreeks beroep in te stellen bij de rechtbank en zijn of haar recht op een dwangsom te verzilveren. Voordat deze rechten ontstaan moet wel eerst worden beoordeeld of de Inspecteur zijn beslistermijn heeft overschreden. Het recht op een dwangsom bestaat dan niet eerder dan twee weken nadat een ingebrekestelling is verstuurd. Heeft u een specifieke case onderhanden waarin dit soort zaken spelen? Neem dan gerust contact met mij op om hierover te sparren.